Meer dan 1600 citaten uit het werk van de grote visionair, denker en hervormer Rudolf Steiner
Juiste, goede gedachten werken gezondmakend op de mensen, terwijl verkeerde, slechte gedachten hem ziek maken. Bij elke ziekte laat zich, als men het terugvolgt, een verkeerde voorstelling vinden. De enkeling is daarvoor niet verantwoordelijk, maar de mensheid in het algemeen.
Bron: Rudolf Steiner – GA 266a – Aus den Inhalten der esoterischen Stunden – Berlijn, 15 mei 1908 (bladzijde 374-375)
Eerder geplaatst op 5 september 2011.
Voor de geboorte is het mensenwezen nog onder de hoede van boven het fysieke staande wezens. Aan hen moeten wij de onmiddellijke individuele betrekking tussen de wereld en het individuele wezen overlaten. Daarom heeft de voorgeboortelijke opvoeding nog geen taak voor het kind zelf. De voorgeboortelijke opvoeding kan enkel een onbewust resultaat zijn van wat de ouders, in het bijzonder de moeder, doen. Is het gedrag van de moeder tot aan de geboorte zo, dat ze in zichzelf tot uitdrukking brengt, wat in morele en verstandelijke zin het juiste is, dan zal vanzelf hetgeen zij in voortdurende zelfopvoeding volbrengt, overgaan op het kind. Hoe minder men eraan denkt het kind, voordat het het licht van de wereld ziet, op te voeden en hoe meer men eraan denkt zelf een juist leven te leiden, hoe beter het voor het kind zal zijn. De opvoeding kan pas beginnen, als het kind daadwerkelijk is opgenomen in de wereld op het fysieke vlak, en dat is wanneer het kind begint de buitenlucht in te ademen.
Bron: Rudolf Steiner – GA 293 – Allgemeine Menschenkunde als Grundlage der Pädagogik – Stuttgart 21 augustus 1919 (bladzijde 22)
In het boek Rudolf Steiner – Brieven staat een nawoord van Walter Kugler (1948). Hij is bepaald niet de eerste de beste. Hij studeerde filosofie, pedagogie, politicologie en muziek en hij was na zijn promotie docent aan de universiteit in Keulen. Sinds 1982 werkt hij bij het Rudolf Steiner Archiv in Dornach, Zwitserland, dat het volledige werk van Steiner uitgeeft en waarvan hij thans directeur is. Daarnaast organiseert hij talrijke Steiner-tentoonstellingen in musea over heel de wereld. Op zijn naam staan vele publicaties waaronder zijn monografie Rudolf Steiner und die Anthroposophie.
Zijn nawoord is voortreffelijk, maar het is mij een raadsel waarom hij in het slot van dit nawoord een citaat aanhaalt van schrijfster Gabriele Reuter (1859-1941).
Kugler schrijft het volgende: “Veel mensen hebben Rudolf Steiner gekend, maar hoevelen hebben ook werkelijk gezien wie hij was en wat hij wilde? In Weimar heeft Rudolf Steiner verschillende keren intensieve gesprekken gevoerd met de schrijfster Gabriele Reuter. Later hebben zij elkaar nooit meer ontmoet. In Vom Kinde zum Menschen, haar in 1921 verschenen memoires, schrijft ze over die ontmoetingen het volgende: ‘Over de antroposofie mag men denken wat men wil, en men kan er vele bezwaren tegen in brengen –maar één verdienste moet men Rudolf Steiner nageven: hij heeft honderden mensen uit een hopeloze leegte gered en hun leven met geestelijke inhoud verrijkt – hij heeft door middel van de geesteswetenschap hun ziel nieuw leven ingeblazen.’ En hoe concreet deze uitspraak bedoeld is, kan uit de hier vertaalde brieven duidelijk worden.”
Tot zover Walter Kugler. Het lijkt wel of hij van harte instemt met de woorden van Gabriele Reuter en dat hij haar ziet als iemand die werkelijk gezien heeft wie Steiner was en wat hij wilde. Het lijkt ook wel heel lovend: Rudolf Steiner die honderden mensen hun leven heeft verrijkt. Maar in feite is het een heel denigrerende uitspraak. Want tussen de regels door staat er toch eigenlijk in die zinnen van Gabriele Reuter: ‘Ik zie die antroposofie niet zitten, eigenlijk vind ik het maar grote onzin, maar het is evengoed wel mooi dat Steiner honderden stumpers uit een hopeloze leegte gered heeft.’ Ten eerste zijn het er niet honderden, maar honderdduizenden, zo niet miljoenen lezers, die Steiners werk in hoge mate waarderen en er achter staan. Ten tweede is het ‘hun leven verrijken met geestelijke inhoud’ lang niet de enige verdienste van zijn werk. Ik beschouw het als één van de grootste verdiensten van Steiner dat zijn werk overal praktisch wordt toegepast, met name in opvoedkunde, onderwijs, geneeskunde, sociale hervorming, biologische dynamische landbouw en architectuur. Hij is bij mijn weten de eerste die niet spreekt over een abstracte, wereldvreemde geest, maar over een praktische geest. Ten derde is het maar de vraag of de mensen in het werk van Steiner iets zoeken om ‘gered te worden uit een hopeloze leegte en om hun ziel nieuw leven in te blazen.’ Het kan evengoed zijn dat ze op zoek zijn naar de waarheid omtrent ‘de grote vragen van leven en dood’ en daar is in wezen ieder mens naar op zoek. En dat is iets anders dan alleen maar iets zoeken om gered te worden uit een hopeloze leegte.
Steiner zelf schrijft overigens in zijn autobiografie met grote waardering over Gabriele Reuter. Hij wijdt er bijna een hele bladzijde aan, die begint met de zin: ‘Met Gabriele Reuter, die ik door deze kring (de vriendenkring rondom Hans en Grete Olden) nader mocht leren kennen, beleefde ik uren die ik tot de mooiste van mijn leven moet rekenen.’ Uit wat hij verder schrijft, blijkt duidelijk dat hij geheel en al opging in het werk en de gedachten van Gabriele Reuter, maar uit geen woord blijkt dat ze ook over iets spraken wat hemzelf bezighield. Dat was een opvallende eigenschap van Steiner, dat hij grote interesse en begrip voor anderen had, maar dat omgekeerd die anderen maar weinig interesse en begrip voor hem hadden. Ik denk dat er velen in die kringen in Weimar wel zagen dat Steiner een zeer veelzijdig begaafd persoon was en ze waren ook wel zeer geïnteresseerd in filosofie en literatuur, maar de allergrootste gave van Steiner, zijn helderziendheid of anders gezegd zijn vermogen om een ‘kijkje te nemen achter de coulissen van het bestaan’, daar hadden die vrienden geen oog voor. Daarom snap ik niet dat zo’n grote antroposofiekenner als Walter Kugler het doet voorkomen alsof Gabriele Reuter zo goed heeft gezien wie Steiner was en wat hij wilde.
Eerder geplaatst op 22 augustus 2011.
Het is mij altijd een gruwel geweest als een leraar voor een klas staat, het boek in de hand heeft en uit het boek onderwijs geeft of als hij een schrift heeft, waarin hij genoteerd heeft wat hij vragen wil, en steeds hierin kijken moet. Zeker, het kind denkt niet meteen daaraan met zijn gewone bewustzijn; maar de kinderen zijn pienter in hun onderbewustzijn en men ziet, als men er oog voor heeft, dat zij in zichzelf zeggen: ‘Die weet het helemaal niet wat ik leren moet. Waarom moet ik dat leren, wat hij niet weet?’ Dat is altijd het oordeel in het onderbewustzijn bij kinderen, die uit een boek of schrift door een leraar worden onderwezen.
Men moet op zulke niet meetbare factoren, op zulke details in het onderwijs bijzonder veel acht slaan. Want zodra het onderbewustzijn van het kind merkt, de onderwijzer weet het zelf niet, hij moet eerst in zijn schrift kijken, dan vindt het kind het onnodig om het zelf te leren.
Bron: Rudolf Steiner – GA 311 – Die Kunst des Erziehens aus dem Erfassen der Menschenwesenheit – Torquai – 14 augustus 1924 (bladzijde 60,61)
Eerder geplaatst op 27 juni 2011
Het huidige menselijke denken, het tegenwoordige intellect ligt in een zodanige laag van het zijn, dat het de realiteiten niet bereiken kan. En daardoor kan men het ene bewijzen en het tegendeel bewijzen, zeer strikt het ene ding en het tegenovergestelde bewijzen. Het is vandaag de dag mogelijk aan de ene kant streng het spiritualisme te bewijzen en evenzo streng het materialisme te bewijzen. En men kan elkaar bestrijden met dezelfde goede standpunten, omdat het huidige intellectualisme in een bovenste laag van de werkelijkheid is en niet in de diepten van het zijn gaat. En zo is het ook met de partijmeningen. Wie dat niet doorziet, maar zich eenvoudig laat meenemen in een bepaalde partijkring door zijn opvoeding, overerving, door zijn politieke en andere levensomstandigheden, die gelooft, naar hij meent, oprecht aan de bewijskracht van wat in deze partij is, waarin hij is terechtgekomen, hineingeschlittert is, zoals men in de Duitse taal soms ook zegt. En dan, dan strijdt hij tegen een ander, die in een andere partij hineingeschlittert is. En de ene heeft netzogoed gelijk als de andere. En dit roept over de mensheid een chaos en verwarring af, die steeds groter en groter kunnen worden, als de mensheid dat niet doorziet.
Bron: Rudolf Steiner – GA 193 – Der innere Aspekt des sozialen Rätsels – Zürich 27 oktober 1919 (bladzijde 172-173)
De grote Rudolf Steiner Citatensite 