Tegenwoordig ergert het sommigen als gezegd wordt dat de religieuze documenten letterlijk waar zijn. Menigeen citeert een spreekwoord dat waar is, echter door gemakzuchtige personen niet als een waar woord wordt geciteerd, maar wordt aangehaald omdat het gemakkelijk is. Het is het spreekwoord: ‘De letter doodt, maar de geest geeft leven.’ – Hieraan ontlenen ze de gerechtigheid om helemaal niet eens meer te kijken naar wat er in de religieuze geschriften staat, helemaal niet meer de wil te hebben om te kennen wat er werkelijk staat, want dat zijn de dodende letters, zeggen ze. En zo laten ze hun geest schitteren die al het mogelijke bij elkaar fantaseert. Ze kunnen immers heel geestig zijn, deze mensen met hun uitleg. Daar komt het echter niet op aan, maar op dat we werkelijk in die geschriften zien, wat er in staat. […]
De mens moet juist door de cultuur van de fysiek-zintuiglijke wereld tot de geest komen. – Zo is ook de letter het lichaam van de geest, en eerst moet men deze hebben en begrijpen, dan kan men zeggen dat men van daaruit de geest kan vinden. De letter, de welbegrepen letter moet dan afsterven opdat de geest eruit opstaat. Het gezegde ‘de letter doodt, de geest geeft leven’ is niet een aanwijzing om vrijelijk te fantaseren over wat er in de religieuze documenten staat.
Bron: Rudolf Steiner – GA 104 – Die Apokalypse des Johannes – Neurenberg, 23 juni 1908 (bladzijde 128-129)
De grote Rudolf Steiner Citatensite 
Ah mooi. Je bent met GA 104 begonnnen, Ridzerd! In Leiden zijn we er gisterenavond mee gestart. Mooi steinercitaat. De strekking en finesse (slotalinea) van de bovenstaande tekst is voor mij extra tastbaar nadat ik vanochtend de spreuk In den reinen Strahlen des Lichtes naar het Nederlands heb vertaald. Een fikse worsteling, maar ik kwam er uit. Binnenkort zal ik er een blog aan wijden. Vandaag schaf ik het boekwerk Aus den Inhalten der esoterischen Stunden – Deel 2 – 1910-1912 aan. Dat wordt mijn werkboek.
Als je je over een studietekst buigt en die goed wil duiden, dat kan ook een religieus document zijn, scheelt het natuurlijk of je over het onderwerp op basis van eigen onderzoek en studie wel of niet over zekere voorkennis en een daaraan gerelateerd en relevant begrippenkader beschikt. Dus vooreerst los van een literair document, bijvoorbeeld de bijbel, waarop op enig moment daarna aandacht wordt gericht. Steiner kaart dat aan in de eerste (openbare) voordracht van GA 104.
Uit: Apocalyps – De openbaring van Johannes (Rudolf Steiner; GA 104)
Vertaler: Bart Muijres
Bladzijde 16 en 17
” […] Laten we ons eens een puur taalkundige voorstellen tegenover het meetkundeboek van Euklides, iemand die niets van meetkunde begrijpt. Hoeveel onzin zou er te voorschijn komen als hij de betekenis van het boek zou willen uitleggen! Zo hebben velen het met de religieuze dokumenten gedaan, zelfs degenen die ertoe deskundig moesten zijn de echte zin ervan te doorgronden. Zij zijn aan het werk gegaan met deze dokumenten zonder dat ze eerst onafhankelijk van die dokumenten iets wisten van wat je over het bovenzinnelijke te weten kunt komen. Zo heb ben wij nu echt zorgvuldige verklaringen van de religieuze dokumenten, verklaringen waarin alles bijeengebracht is uit de geschiedenis van die tijd, bijvoorbeeld hoe deze dokumenten zijn ontstaan. Maar deze verklaringen hebben net zoveel waarde als die van een niet-meetkundige over de meetkunde van Euklides.
Religie is iets wat men alleen kan verwerven als men het met behulp van de langs geesteswetenschappelijke weg verkregen inzichten beschouwt. Religie wordt het beste gekarakteriseerd door de inhoud van het menselijk hart, van het menselijk gemoed, van die som van gewaarwordingen en gevoelens waardoor de mens het beste wat hij aan ontvankelijkheid in zijn ziel heeft, omhoog stuurt naar de bovenzinnelijke wezens en krachten. Van het vuur van deze gemoedsinhoud, van de sterkte van deze gewaarwordingen, van de aard van die gevoelens hangt het karakter van de religie van een mens af, zoals het van de warme polsslag in ons gemoed, van het gevoel voor schoonheid afhangt hoe de mens tegenover een schilderij staat.
De inhoud van het religieuze leven is beslist datgene wat wij de geestelijke, de bovenzinnelijke wereld noemen. Maar evenmin als een esthetisch-kunstzinnig gevoel hetzelfde is als wat we geestelijk begrip van de innerlijke wetten van de kunst noemen, evenmin is die wijsheid, die wetenschap die naar de geestelijke werelden voert, hetzelfde als religie. Die wetenschap zal de religieuze ervaring, het religieuze gevoel serieuzer, waardiger, dieper en omvangrijker maken, maar zij wil zelf geen religie zijn, hoewel zij tot de religie kan leiden.
Als we nu vanuit dit geesteswetenschappelijke gezichtspunt de kracht en de betekenis, de zin en de geest van de christelijke religieuze verkondiging willen begrijpen, dan moeten we een ruim gebied van het geestelijk leven bekijken. We moeten onze blik richten op perioden in een ver verleden. We moeten met andere woorden naar de voor-religieuze periode van de mensheid teruggaan, we moeten proberen het ontstaan van de religie te bekijken. […] “
Overigens moet me van het hart dat ik de zin ‘Religie is iets wat men alleen kan verwerven als men het met behulp van de langs geesteswetenschappelijke weg verkregen inzichten beschouwt.‘ niet goed vertaalt vind door Bart Muijres. In het Duits staat: ‘Erkenntnis der Religion – das wollen wir festhalten – ist etwas, was man nur gewinnen kan, wenn man es mit Hilfe de auf geisteswissenschaftlichem Wege gewonnen Erkenntnisse betrachtet, obwohl Anthroposophie nur ein Werkzeug des religösen Lebens sein kann, niemals eine Religion selber.‘.
Een correcte vertaling van deze Duitse zin gaf L.M. Mispelblom Beyer van den Bergh in de oude boekuitgave Apokalyps – De openbaring van Johannes – Beeld van de toekomst (Uitgeverij Vrij Geestesleven, 1989; bladzijde 16 en 17):
” […] Inzicht in religie – dat moeten wij vasthouden – is iets dat men zich alleen kan verwerven met behulp van de inzichten die men langs de weg van de geesteswetenschap heeft verkregen, ofschoon deze slechts een werktuig kan zijn voor het religieuze leven; nooit kan zij zelf een religie zijn […].
Ja, het lijkt wel of Bart Muijres het tweede deel van die zin (over Werkzeug enz.) heeft weggelaten, maar ik heb het maar vluchtig gelezen.
Bart Muijers laat wel vaker tekstdelen weg, soms zelfs flinke tekstdelen, merkwaardigerwijs, viel me op bij zijn vertaling De positieve en de negatieve mens, maar daar gaat het nu hier niet om. Religie (gevoel, wil, overgave en toewijding) en inzicht in religie (begrip en begrijpen) zijn twee verschillende zaken.
Maar goed, ik ga nu handschoenen kopen en reis af naar Den Haag voor dat genoemde boek dat voor me klaar ligt bij de Haagse Boekerij. En ik zet mijn hoofdtelefoon op om onder andere weer prachtige muziek van Richard Wagner te beluisteren. Het leven is goed.
Aan de andere kant is het wel zo dat de teksten zoals die worden uitgesproken in de Christengemeenschap door de gemeente alleen maar gehoord kunnen worden, ze zijn niet beschikbaar voor leden en belangstellenden om te worden ingezien, en te lezen.
Dat is de inhoud van de cultus die men uitsluitend beleven moet tijdens de mensenwijdingsdienst , elk woord ervan is gewikt en gewogen . Door inzicht in de geesteswetenschap kan men daarover besprekingen doen , over de betekenis van bepaalde zinnen .
In het oerbegin was het scheppende Woordwezen..
Iets verderop
Alles is door hetzelve geworden
en niets van het gewordene is anders
dan door het Woord ontstaan.
Bron: Christofoor: Zeist, 1983. Nieuwe Testament, Het evangelie volgens Joannes pag. 161 3e druk. Vertaling door H.A.P.J. Ogilvie.
Deze neergeschreven woorden zijn een cultus op zich, in mijn subjectieve beleving. En voor een ieder vrij toegankelijk.
En ja, ik weet wat Steiner heeft gezegd over de Boekdrukkunst, Film, en typemachine. Die drie zitten nu samen in de laptop. Maar daar zal ik me toch mee moeten uiteenzetten, of ik dat nou leuk vind of niet, dat word me niet eens gevraagd.. Zou het dan niet een goede zaak zijn dat ik me ook bezig kan houden met de teksten van de diverse sacramenten??
Overigens voor de lezer: Deze reactie/tekst is getypt op een laptop… 😇
En aquarellen: Christustaferelen; Aquarellen van Trees Zwetsloot (Uitgeverij Christofoor, 2009).
Hoe wordt de nieuwe vertaling van Ton Besterveld binnen de christengemeenschap ervaren, Haike? En hoe verhoudt die zich tot die van Ogilvie?
Dat weet ik niet. Ton heeft 2 jaar geleden bij ons in Amsterdam (of is alweer langer geleden?) de jeugdwijding gedaan. Toen kregen de wijdelingen daarna zijn uitgave van het Nieuwe testament.
Ik heb wel een keer die uitgave in mijn handen gehad, maar toen heb ik alleen naar het “Onze Vader” gekeken. In de uitgave van Ogilvie worden de laatste drie regels daarvan weggelaten, zoals ze ook niet worden uitgesproken tijdens de Mensenwijdingsdienst, ook daar klinken de drie laatste regels niet, maar worden vervangen door “Ja, zo zij het,… “Amen””
Als ik het me goed herinner staat in de uitgave van Ton die laatste drie regels van het “Onze Vader” er wel weer bij.
Maar echt vergeleken heb ik ze niet. Ik kreeg destijds op mijn doop in 1984 de uitgave van Ogilvie en daar doe ik het mee.
Steiner hield op 28 januari 1907 te Berlijn een leerzame voordracht over Het Onze Vader: Das Vaterunser, Eine esoterische Betrachtung (GA 96; bladzijde 202 t/m 220). Naar het Nederlands vertaald verscheen het in het boekwerk Het Onze Vader – Erfzonde en genade (Uitgeverij Zevenster-Zeist, 1982).
Die staat bij mij in de kast.
Via Delpher, een historische database, kan een hele oude vertaling (plusminus 1910) van die voordracht naar het Nederlands online worden gelezen: Het Onze Vader – Eene esoterische Uiteenzetting. Via de menubalk rechtsboven aldaar kan het ook gedownload als tekst of pdf-document. Maar de vertaling van 1982 lees natuurlijk veel makkelijker en bevat ook een handzame grafische afbeelding.
Oh juist, die afbeelding staat ook in de oudste vertaling welke online is geplaatst (en wel op bladzijde 5).