Men ziet vaak mensen in het leven, en tegenwoordig zijn ze echt talrijker dan je denkt, die aan niets echt vreugde beleven, die vreselijk snel moe worden, die vroeg verouderen, in ieder geval psychisch verouderen, enzovoort. Men ziet niet duidelijk waar dit uit voortkomt. Het komt voort uit het feit dat het kind in het zesde, zevende, achtste jaar niet op de juiste wijze in schrijven en lezen onderwezen is.
Wie de mensennatuur kent, weet dat een kind dat op de juiste manier heeft leren lezen, bij wie het niet is ingepropt (Duits: nicht eingepaukt, eingetrichtert worden ist) tot het zevende en achtste jaar, maar die op een juiste, natuurlijke manier heeft leren lezen en schrijven, en het daarom misschien wat later gedaan krijgt, die heeft door deze manier van leren lezen en schrijven een werkelijk goede gift voor het hele leven.
Bron: Rudolf Steiner – GA 298 – Rudolf Steiner in der Waldorfschule – Vorträge und Ansprachen für die Kinder, Eltern und Lehrer in der Waldorfschule Stuttgart 1919-1924 – Stuttgart, 13 januari 1921 (bladzijde 74)
De grote Rudolf Steiner Citatensite 
Ben benieuwd naar reacties op dit citaat
Lijkt mij een goed thema voor een wetenschappelijk onderzoek! Er zijn tegenwoordig veel ‘psychisch verouderde’ mensen, die weinig levensvreugde hebben. Hoe hebben zij leren lezen en schrijven?
Extra complicerende factor bij een dergelijk onderzoek, meerdere aanleidingen voor vervroegde ouderdomsprocessen.
Overigens kan voor wetenschappelijk onderzoek van zo’n item bestuderen van de levensloop van representatieve persoonlijkheden eveneens zinvol zijn. Neem bijvoorbeeld de ontwikkeling van een wonderkind als John Stuart Mill (1806-1873; filosoof en utilitarist): (1) John Stuart Mill – Wikipedia en (2) De historische depressies van John Stuart Mill.
Ikzelf leerde lezen doordat mijn 3 jaar oudere zusje mij voorlas uit ‘Kees de tuinkabouter’ en met haar vinger bijwees. Ik was 5 jaar.
Daarbij waren mogelijk vrijheidsmarges, dat je vroeg leerde lezen op jouw manier, op jouw tempo en naar jouw behoefte.
En deze notie/bewering van Steiner biedt jou nu dus, op dit vlak, als ouder mens, gelegenheid tot intiem wetenschappelijke zelfreflectie; biografische overdenking.
Met name de know-how van Pieter Witvliet kan hier van dienst.
…hier van dienst zijn.
Sorry dat ik wat laat reageer, John. Met die know-how valt het wel mee, dus dat is te veel eer. Dit is voor mij weer een van de uitspraken van Steiner die ik alleen indirect kan meedenken. Steiner rekent het leren schrijven, maar vooral het leren lezen tot een activiteit die vooral ‘kennend’ is en daarmee fysiek gekeken, veel zenuw-zintuigkracht vraagt en dat gaat ten koste van de levenskracht, zoals we zelf kunnen ervaren als we veel intellectueel werk hebben te doen (slaap, bleek, moe, koud). Zo’n proces kun je bij kleinere kinderen wel waarnemen die – daar nog niet aan toe zijnd, toch al moeten leren schrijven en lezen op een ‘reflecterende’ manier. Ik heb dat hier, met als uitgangspunt een hoofdstuk uit Steiners Algemene menskunde, met het oog op een bepaalde leesmethode, uitgewerkt. Te vroeg betekent eigenlijk een zekere roofbouw op de levenskrachten; de letters niet op een fantasievolle manier leren, een soort vervreemding van het leven, zoals Ridzerd hieronder aangeeft met het ‘vader-voorbeeld’.
Maar in hoeverre dat allemaal later nog de oorzaak is van wat Steiner hier beweert, blijft voor mij toch ook raadselachtig..
Niet te veel eer, Pieter. John heeft gelijk, je hebt echt veel know-how met je 40 jaar praktijkervaring als Vrijeschool leerkracht. Ook je reacties hier vind ik zeer de moeite waard.
Kan ik hieruit concluderen dat als de wens en de wil uit het kind zelf komt en het in zijn/haar eigen tempo mag leren, het geen kwaad kan?
Bij volledige autonomie kan in ieder geval een compenserende factor vomen, is mijn inschatting, Hedvig.
Taalcorrectie: ” […] Bij volledige autonomie kan het in ieder geval een compenserende factor vormen […] “.
Hedvig, voor zover ik het begrijp heeft een kind tot ongeveer zijn 7de jaar helemaal geen interesse voor letters. Dat is te abstract, te weinig beeldend voor het kind. Steiner noemt daarvan als voorbeeld: Een kind begrijpt het als je bijvoorbeeld het woord vader zegt. Hij weet wie zijn vader is. Maar nu opeens zijn die vijf letters v a d e r zijn vader. Dat is geheel vreemd en onbegrijpelijk voor een kind.
Het kan echter wel zijn dat een kind op jongere leeftijd graag wil leren lezen, maar dat kan dan ook zijn omdat hij voelt dat zijn ouders en opvoeders dit heel graag willen en hij graag aan hun wensen wil voldoen. Maar het gaat tegen zijn natuurlijke aard in. Althans dat begrijp ik ervan. Misschien kan Pieter Witvliet hier meer over zeggen, zoals John al terecht schreef.
Met je opmerking breng je een weldoordachte restrictie aan, Ridzerd. En ja, ideeën en ervaringen van Pieter Witvliet hieromtrent zijn zeker welkom.
Ik heb in mijn andere reacties e.e.a.naar voren gebracht. Ouders denken weleens dat hun (3-4-jarig) kind graag wil leren lezen, omdat het in de krant of een boek zit te kijken, maar dat is meestal ‘nabootsing’, getuige het fiet, dat boek of tijdschrift ook op zijn kop worden gehouden. Ik heb op mijn blog hierover veel artikelen van anderen gepubliceerd en alle uitspraken van Steiner. schrijven en lezen op de vrijeschool
Dat gaat nog wel verder dan dat. Als goed onderricht ouder wacht je tot je kind uit zichzelf aangeeft/zegt dat het naar school wil, Ik heb dat zelf een keer van heel dichtbij mogen meemaken. Maar goed, die moeder had ook de kleuteropleiding gevolgd bij de van Wettum’s, en is de oprichter van de Middelburgse Vrije School.
Zelf was ik een late leerling. Ik kwam in de 1e klas van de lagere school en werd na een paar maanden 7, en las als een van de eerste kinderen in die klas vlot en makkelijk. Doordat ik een paar dagen ziek was geweest had ik gemist, hoe je door middel van bundeltjes luciferhoutjes, moest optellen en aftrekken. De juf weigerde mij apart te nemen om het uit te leggen. Maar na een ochtend afkijken bij de anderen had ik het ook onder de knie. Mijn oudste zus heeft de eerste klas compleet overgeslagen, of dat zo’n goede zet is geweest heeft mijn moeder zich daarna altijd sterk afgevraagd.
Wij konden eigenlijk allemaal wel vlot leren, bij mij was dat in de 5e klas van de lagere school van de ene dag op de andere afgelopen door die hersentumor, toen was het over.
Gelukkig ging ik na de lagere school, Naar de Geert Groote, dat is denk ik wel mijn redding geweest. Daar waren een paar leraren die zich hard maakten voor mij, en tegen de rest zeiden hij komt er op zijn manier ook wel…
Iets wat je (graag) wil is – aldus Steiner in o.a. Algemene menskunde ( 2e vdr ) veel sterker verbonden met de sympathiekracht, fysiek, de bloedskrachten. Die dragen veel meer leven in zich dan de koude reflecterende krachten die opgebracht moeten worden bij ‘gedwongen’ leren lezen op jonge leeftijd – als het etherlijf nog niet ‘af’ is.
..
Als vierjarige kleuter bekeek en betaste ik met vreugdevolle liefde, kortom met plezier, een ‘behangboekje’. Een catalogus met verschillende soorten behang, variërend van kleur, vorm, textuur en reliëf. Gelukkig maakte iemand een foto van dat voorval. Dat bevordert mijn herinnering eraan. Die staat op internet, zie: Foto van J.W. – Reuze interessant behangboekje. Dus een voorfase op het lezen.
Ik geloof dat ik dat boekje ondersteboven hield, als ik er nu van buitenaf naar kijk, maar goed dat maakt voor de toenmalige beleving niet zoveel uit.
Wat een leuke foto. John, jij met het behangboekje.
Ja. Those were the days, Ritchie. Zo voelt het soms aan.
En zeg het met muziek, Mary Hopkin:
John, wat schattig, die foto ❤️
Dank je Hedvig. Nu vraag ik me af wie die foto indertijd gemaakt heeft. Mijn ouders waren niet zo technisch. Maar misschien, wie weet. Het waren lieve ouders, lief én fel, strijdvaardig en strijdlustig; ze stonden stevig in het leven en dat hebben ze me ook meegegeven. God- en menszijdank.
Dat lijkt me wel. Er staat immers ook bij : ingestampt, eingeprägt. Alles wat je je uit jezelf aanleert kan toch geen kwaad.
Dat is een interessant uitgangspunt, Boudy.
Het grappige is wel dat die kinderen de tafels leren door te klappen met hun handen of staand stampen met hun voeten.
In die zin kan je wel spreken van: “erin slaan” 😇
Mooie radio-uitzending trouwens Boudy van 8 jaar geleden. Leuk interview. Met plezier bekeken en beluisterd. Nogmaals, zeg het met muziek…
Wel jammer dat het op YouTube ineens wordt afgebroken.
Prachtig! Pieter Witvliet heeft weer een mooi blog geplaatst op zijn waardevolle weblog ten ere van het 100-jarig bestaan van de vrijeschool: 100 jaar vrijeschool (Vrijeschool – Pedagogisch-didactische achtergronden, 7 september 2019).
Zie ook: Ansprache Rudolf Steiners bei der Eröffnung der Freien Waldorf schule (GA 298; 7 september 1919).
Correctie, datum weblog Pieter Witvliet is uiteraard: 7 september 2019). Het is echt precies 100 jaar geleden dat de eerste vrijeschool werd opgericht en tot leven kwam.
Ik houd van stille krachten, Pieter Witvliet is er zo één. Uit: Achtergrond in beeld (Vereniging Vrijeschoolonderwijs – Midden-Limburg):
” […] De betekenis van antroposofie voor de lespraktijk
Antroposofie is géén vak, het staat derhalve niet op het lesrooster. Het is de stille kracht van het leerplan waar leerkrachten individueel en als team de geestelijke verdieping in vinden voor hun pedagogisch en didactisch handelen. Alles wat aan jonge mensen wordt voorgeleefd – in woord, beeld en gebaar – is vormend voor hoe het kind vervolgens zelf in het leven staat. Dat vraagt om een groot bewustzijn van ouders/opvoeders en dus ook van docenten. […] “
mijn horloge deed maar een deel van de 10 km die ik liep; wel gecorrigeerd natuurlijk. Mijn horloge wordt twijfelachtig vind ik
mijn horloge registeerde maar een deel van de route. wel gecorigeerd natuurlijk. Mijn horloge wordt wat twijfelachtig vind ik
Ten aanzien van het item vreugde en vreugdeloosheid en (gebrek aan) vitaliteit wijst Pieter op Joop van Dams artikel Met vreugde in het nu aanwezig zijn (Vrijeschool – Pedagogisch-didactische aanwijzingen, 16 oktober 2015). Hieronder een tekstfragment daaruit:
” […] Het nu staat tussen verleden en toekomst in. Het verleden is klaar, het is aards geworden en heeft zijn vorm gekregen. De toekomst ligt nog open, staat bij wijze van spreken nog in de sterren. In de hemel liggen de mogelijkheden voor het handelen klaar en op een gegeven moment dient er een keus gemaakt te worden. Er is een mooi Engels gezegde:
Yesterday is history,
Tomorrow is a mystery,
Today is a gift,
That’ s why we call it present. […] “