Zojuist heb ik Hermann Bahrs Russische Reise uitgelezen. Het zou niet eerlijk zijn als ik zou ontkennen dat ik het eigenlijk met genoegen heb gelezen. Mijn geest heeft soms behoefte aan niet al te diepgaande kost, die toch niet direct vervliegt, maar nog iets te proeven biedt. Bij mijn andere lectuur moet ik meestal denken; daar hoef ik geen moeite voor te doen, maar het elektriseert me, het brengt leven in mijn ledematen; ik moet vaak van mijn stoel opspringen. Bij Hermann Bahr kan ik behaaglijk op de bank blijven liggen en trappel ik vermoedelijk alleen met mijn benen. Er is één nadeel: ik kan geen regel van Bahr lezen zonder te roken. Tijdens een boek van Bahr evenaren de kosten van sigaretten zelfs de kosten van het boek, als ze niet hoger zijn. Zonder een chaotische blauwgrijze rookwolk voor mij kan ik geen zin van Bahr in mijn bewustzijn opnemen. Ik begrijp Bahr ook pas sinds ik rook.
Bron: Rudolf Steiner – GA 39 – BRIEFE BAND II – 1890-1925 (bladzijde 133-134)
Een brief van 23 december 1891 aan Richard Specht (dit was één van de zonen in het gezin in Wenen waar Steiner een jaar of zeven huisleraar en opvoeder is geweest)
Vertaling: Hylcke Brandts Buys en Leonard Beuger, overgenomen uit het boek Rudolf Steiner – Brieven (bladzijde 116)
Eerder geplaatst op 4 april 2011
De grote Rudolf Steiner Citatensite 
Zo… De Maestro himself genoot van het leven, toen dit citaat in 2011 is geplaatst is me dat helemaal ontgaan, of ik ben het weer vergeten.. Misschien moet ik ook maar eens gaan roken om wat dingen beter te gaan begrijpen…
Ja, ik moet zeggen dat het mij ook zeer verbaasde dat Steiner rookte. Waarschijnlijk, maar dat weet ik niet zeker, is hij op latere leeftijd er weer mee gestopt. Wel is mij bekend dat hij snuiftabak gebruikte, wat hij in een brief aan Edith Maryon ‘sneeuw’ noemde.
Mooi toch. En Steiner zei het al op latere leeftijd: ieder mens heeft zijn eigen gezondheid en ziekte. Je kunt mensen niet volledig standaard voorschrijven wat ze doen en laten kunnen of moeten alsof ze allemaal hetzelfde zouden zijn. Hij was 20 toen hij met graagte soms licht verteerbare literatuur of lectuur tot zich nam onder het genot van een sigaret, nicotine. We hebben het over een mens van vlees en bloed, geen imaginaire God…
Hier een klein fragment uit een blijspel van Hermann Bahr (183 – 1934), Das Konzert (1909) om wat sfeer uit old times te proeven:
Misschien had Steiner André van Duin af en toe ook wel grappig gevonden. Misschien ook niet. I don’t know.
Steiner was in ieder geval geen zuurpruim.
Ja, dat heb ik me ook wel eens afgevraagd, wat Steiner van André van Duin zou hebben gevonden. In mijn ogen is hij in ieder geval een geniale komiek.
Wel leuk overigens, dat filmpje uit de oude doos.
Ik denk eigenlijk dat hij op zijn minst om bepaalde sketches zou hebben geglimlacht, Ridzerd.
Ja, dat denk ik ook wel, John. Het is ook best mogelijk dat hij zich tranen zou lachen, maar ik weet het werkelijk niet. Marie Steiner zie ik er wel voor aan, dat zij dit allemaal niet deftig en hoog genoeg zou hebben gevonden, maar dat is ook maar koffiedik kijken, misschien zit ik er wel helemaal naast.
Rudolf Steiner over: Anthroposophen und Humor (Duitstalig).
Dat was-ie zeker niet. Ik ben destijds een trotse medewerker geweest van de nationale Leerlingenkrant, waarvan 7 nummers het licht hebben gezien en verspreid werden over de 5 vrije school bovenhouden die Nederland toen rijk was. Vaak stond daar ook een anekdote in over Steiner. Een daarvan ging erover dat op een lezing Steiner de werking uitlegde welk een invloed het op je als mens heeft, als je vlees eet. En dat je daar nogal terughoudend in zou moeten zijn. Toen de pauze aanbrak en een ieder broodjes kon kopen stond daar een kraam met broodjes vlees, en een kraam met broodjes met ander beleg. Omdat Steiner de juffrouw achter de kraam met broodjes niet in verlegenheid wou brengen, omdat niemand meer een broodje met vlees durfde te kopen onder het oog van de meester, kocht hij een broodje met vlees en at dat smakelijk op, in front van troepen.
Die automatische spelling correctie’s; gek wordt ik ervan.. Vervolgens moet je weer na kijken of er staat wat je zelf getypt hebt.. 5 boven – bouwen en ja ik weet het het is nog steeds niet normaal Nederlands maar iedereen snapt wel waar het over gaat… 😇
Dat vind ik heel knap van Steiner. Temeer omdat ik zelf zo’n afkeer van vlees heb gekregen. Zou het nauwelijks nog door mijn keel kunnen krijgen. Gelukkig zijn er tegenwoordig veel meer en veel vaker vegetarische alternatieven voorhanden. Al moet je dat wel vaak van te voren aangeven.
Haike, kun je die automatische spelling niet uitzetten? Want voor zover ik weet is die automatische spelling niet van WordPress. Tenminste ik heb het niet. Ik heb overigens nergens op de computer automatische spelling.
John, ik wou wel dat ik een afkeer van vlees had, want in feite zou ik het liever niet eten. Maar ik vind vlees wel lekker en eigenlijk heb ik een afkeer van groente.
Interessant, die link over humor. Enkele fragmenten kende ik wel, want GA 317 heb ik als boek in het Nederlands.
Ridzerd, ik zal eens in mijn masjien duiken… 😊
Overigens schreef Steiner een opstel over Bahrs Russchische Reise (GoogleBooks), een opstel dat al in 1920 voor het eerst in gedrukte vorm verscheen: Hermann Bahr: Russchische Reisen ( Literarischer Merkur 1892; GA 32).
Het begint aldus. Steiner (vrij door mij vertaald):
Dresden 1891
“[…] Hermann Bahrs boeken zijn altijd interessant. Ervaring van een man van de wereld met eigenaardige opvattingen; uit alle hoeken van landen samengebrachte waarnemingen zijn op groteske wijze zo op schrift gesteld, dat ze de lezer door alle mogelijke tegenstrijdige gewaarwordingen en gedachten heen jagen. Toch komt men niet geheel zonder kleerscheuren thuis van deze ‘jacht’. Want niets van die zware ernst, die Duitse boeken de lezer zo vaak hard aan het werk zetten, is de geschriften van Hermann Bahr eigen. Ik lees ze het liefs dan, wanneer ik naar behaaglijke rust omzie, liggend op de sofa sigaretten rook. Dan geloof ik in de opstijgende rookwolken gevoels- en gedachtenvormen van Hermann Bahr belichaamd te zien. Zoals een rookmassa zich vormt, zich snel oplost en door een ander wordt afgelost, zo komen die vormen aan mijn geestelijke horizon op; verstuiven, en snel komen dan weer andere in hun plaats. Dat komt daardoor, omdat Hermann Bahr zelden iets volledig ernstig neemt. Zelfs met het idealisme, waarmee de Duitser anders geen plezier weet te beleven, speelt hij slechts. […]”
Vervolgens gaat Steiner de hem bekende diepte in. Interessant opstel.
Eratum, een opstel dat al verscheen toe Steiner pas 20 was, 1891… Excuses voor de schrijffout in mijn bovenstaande reactie.
Eratum 2, ook geldend voor mijn openingsreactie: ik kan schijnbaar niet rekenen, Steiner was natuurlijk 30 jaar in 1891. Sorry.
Inderdaad interessant opstel, John.
Er zijn mensen die zich eigenlijk niet kunnen voorstellen dat de Steiner na 1900 dezelfde was als de Steiner voor 1900. Sommigen zagen in hem zelfs een atheist in de lijn van Nietsche, voor 1900. In zijn autobiografie verteld Steiner dat hij eind 19e eeuw iets meegemaakt heeft wat hij omschrijft als het geestelijk gestaan hebben voor het mysterie van Golgotha. Door sommige mensen wordt dit ook wel zijn Saulus-Paulus belevenis genoemd.