Op geen ander gebied kunnen we zo goed en zo natuurlijk de broederlijke relaties onder de mensen ontwikkelen als juist in de economie

Bedenkt u eens hoe het economische leven ons eigenlijk plaatst in een bepaalde verhouding tot de wereld. U zult er gemakkelijk opkomen, hoe deze verhouding is als u zou moeten denken, dat we geheel en al zouden kunnen opgaan in een puur uiterlijk economisch leven. Wat zouden we dan zijn, als we uitsluitend in een puur uiterlijk economisch leven zouden opgaan? We zouden denkende dieren zijn, niets anders. Alleen doordat we naast het economische leven nog een rechtsleven, een politiek leven, een staatsleven en een geesteswetenschap hebben, zijn we niet denkende dieren. We worden dus door het economische leven min of meer omlaag gedrongen in het ondermenselijke. Maar doordat we omlaag gedrongen worden in het ondermenselijke, kunnen we juist op dit gebied van het ondermenselijke interesses ontwikkelen die in de ware zin van het woord de broederlijke belangen onder de mensen zijn. Op geen ander gebied kunnen we zo goed en zo natuurlijk de broederlijke relaties onder de mensen ontwikkelen als juist in de economie. […] De impulsen voor het leven als broeders, die entspringen, indem wir ein gewisses Verhältnis herstellen (onvertaalbaar voor mij met mijn bargeduuts), uit wat wij bezitten tot wat de ander bezit; uit onze behoeften tot de behoeften van de ander; uit wat wij hebben tot wat de ander heeft, enzovoort. Ontwikkelen we in het economische leven steeds meer en meer deze broederschap, dan verandert er in zekere zin wat in deze economie. Deze broederschap in de economie, deze broederlijke verhouding onder de mensen, die in het economische leven inwerken moet, als er gezondmaking van de economie moet zijn, dat is wat om zo te zeggen uit het economische leven opstijgt (Duits: aufdampft), zodat, juist doordat we het ons vanuit het economische leven aankweken, wij het door de poort van de dood meenemen en binnendragen in het bovenzinnelijke leven na de dood. Zo schijnt het economische leven voor het aardse leven als het laagste, maar in hem ontwikkelt zich iets, dat juist inwerkt (Duits: hineinpulst) vanuit het aardse door de poort van de dood in het bovenaardse.

Bron: Rudolf Steiner – GA 193 – Der innere Aspekt des sozialen Rätsels – Zürich 11 februari 1919 (bladzijde 52-53)

22 gedachtes over “Op geen ander gebied kunnen we zo goed en zo natuurlijk de broederlijke relaties onder de mensen ontwikkelen als juist in de economie

  1. Zeer goed gekozen Steinercitaat, Ridzerd. Uiterst actueel uiteraard. Die worsteling met dar dierlijke en in dat dierlijke gestoten worden is ook zo tast- en herkenbaar anno 2013. Onder andere juist ook Britten en Amerikanen beschrijven dat vaak zo klemmend realistisch in diverse boeken en geschriften.

    1. Beste John, je kent waarschijnlijk ook wel dat boek van John Steinbeck, The Grapes of Wrath (De druiven der gramschap), dit gaat over economische krachten die over mensen heenwalsen. Heb weleens begrepen dat dit boek ook een aanklacht zou zijn tegen de grenzeloze macht van het kapitaal en ontmenselijkende industrialisering. Prachtig beschreven.

      1. Beste Michel, ja ik ken het boek en ook de roem ervan, hoewel ik het zelf niet gelezen heb. Inderdaad een goed voorbeeld van het feit hoe indringend zeker ook Angelsaksische schrijvers economische en sociale tegenspoed en dilemma’s kunnen beschrijven en behandelen.

  2. Beste Ridzerd,
    Ik stel als vertaling van de bewuste passage dit voor:
    De impulsen voor het leven als broeders, die komen voort, wanneer wij een bepaalde verhouding tot de ander ontwikkelen, uit de relatie van wat wij bezitten tot wat de ander bezit; vanuit onze behoeften tot de behoeften van de ander; vanuit wat wij hebben tot wat de ander heeft, enzovoort.

  3. Haike

    Het doet me denken aan een Griekse sage/verhaal waarvan ik niet op de naam kan komen.
    De held daalt af via een labyrint waar in het midden een groot monster zit, ik dacht een stierachtig wezen, waarmee hij de strijd aan bind. De stier/monster overwint de held en verslaat hem en eet hem op….

    Maar de held wil helemaal niet het monster vanaf buiten verslaan, hij wil juist in het binnenste van het monster doordringen om van binnenuit het monster te kunnen omvormen.

      1. Haike

        Ja die is het. Dank je wel. Ik wist dat het met een “M” begon maar op de rest kon ik niet komen..

  4. Walter Hebing

    Daarnet zat ik op het verjaardagsfeestje van mijn buurman, een van zijn zonen kwam op een gegeven moment, naast me zitten en stelde op een gegeven moment: Waarom kun je makkelijker kinderen van je buurman voor een dag meekrijgen, dan zijn auto? Ik viel zowat van mijn stoel, hier hoorde ik mijn eigen vraag terug die ik al stelde toen ik achttien was. Toen ik vierendertig was, kwam ik naast hen wonen en kreeg hem en de overige kinderen uit de buurt automatisch mee om mijn hond uit te laten, wat soms vele uren duurde.
    Maar als ik iets anders van de buurman leende, kwamen er eerst een aantal voorwaarden, op tijd terug brengen, niet beschadigen, enz. In mijn jeugd nam ik zowel de alle leeftijdsgenoten mee, de bossen en de duinen in. Soms waren we wat verlaat en stonden er vaak enkele verontruste moeders aan de rand van het bos ons op te wachten. En gaven hun kinderen uitbranders van jawelste. We werden niet als groep aangesproken maar ieder kind individueel.
    Als leider, gekozen door mijn leefdtijdsgenoten, vond ik dit een eigenaardig verschijnsel. Ik dacht, we hebben het met zijn allen heel leuk gehad in het bos, we zijn heelhuids terug en nu begint een moeder een vriendje van me op zijn donder te geven, als kind van die tijd ben je niet opgewassen tegen dergelijke gebeurtenissen.
    Met deze buurjongen van de afgelopen avond heb ik iets heel naars meegemaakt, we waren met zijn allen aan het fietsen en daalde op een gegeven moment een hoge heuvel af, ik riep: kinderen niet te hard op tijd remmen. Bij hem ging op een gegeven moment het stuur trillen en sloeg over de kop, zijn hele gezicht was beschadigd en zijn mond zat vol losse tanden. tenminste dat dacht ik. In het ziekenhuis aangekomen bleken het allemaal steentjes uit de asfaltweg te zijn.
    Mijn buurman verweet me niets en was blij dat ik hem verwittigd had, hoe anders zou het zijn als ik met zijn auto over de kop was geslagen? Zijn vrouw heb ik tijdens het hele voorval niet gezien of gesproken, raar maar waar! In mijn vorige mail over Rafaël repte ik over Rafaël als schilder van de moeder/kind verhouding en van de engel Rafaël, die Tobias begeleidde om de aardse schat van zijn vader op te halen, om hun gezin weer boven Jan te krijgen.
    In wezen was Tobit, de vader van Tobias een grafdelver, hij had respekt voor de doden. Ik heb respekt voor de moeder/kind verbinding, maar zie jammer genoeg dat men die verbinding vrijwel volledig in beeld wil brengen.
    Alhoewel de Bijbel door mijn moeder in mijn dierbare jeugd als zegel van het echte mensenleven in mijn Hart werd geprent!: Ik ben de here uw God, U zult geen beeld van Mij maken, noch van hetgeen wat zich onder de aarde, op de aarde of aan de hemel bevindt.
    Ik begrijp Steiner met zijn betoog, maar via de economie is er nog een lange weg te gaan.
    Als alles wat aan de menselijke fantasie ontsprongen is, belangrijker geacht wordt dan hetgeen op aarde ontsprongen is aan de Goddelijke Geest, kan men broederschap wel vergeten en zal men als mens werkelijk door de economie, gedwongen worden, om de laagste toon des levens te zingen, als het al niet zover is!
    Het stofje uit Silicon Valey werkt nog sterker in op de moeder/kind verhouding dan de hebbedingetjes uit de economie, wasmachine, auto, enz. TV.Ipad. Iphone, enz.. Het direkte schermbeeld gaat het beeld uit het woord ontstaan overheersen, wat al voorbij ging aan onze direkte waarneming.
    Het Woord biecht: corruptie alom, in de kerken, in de banken, in de verzekeringen, enz. Het digitale beeld biecht nog niet! Dat kan pas als het vrouwelijke het mannelijke overwint, in wezen opgesloten in de moeder/kind verhouding. Echter niet als een economische verhouding, maar als Waarheid!
    Immers de man en de vrouw zijn als Godsgelijke op aarde, in wezen is er geen kind nodig, om dat te bevestigen. Dat er telkens wel weer kinderen geboren worden, is een breuk in Gods Levensgeest(Nieuw bewustzijn). Immers alles wat door de mens tegen de Levensgeest van God in, op aarde gebracht wordt, wordt hernieuwd door elke Nieuwboreling op aarde en dat 355.000 keer per dag.
    Om te leven in het licht van de dag, hoeft de mens niets te doen , immers hij is er voor geboren, doch waar schaduwen optreden, kan men aktie ondernemen en dat is graven in het geweten van de mens.
    Nederland is eigenlijk een gewetenloze staat op aarde, ze roofde over de zee, in de zee en van de zee. Het besef ervan, zou al voldoende zijn om de Levensgeest aan haar zijde te krijgen.
    Sorrie voor alle levens die we uitgebuit hebben, in en buiten Nederland, het ware Rentmeesterschap.
    Vriendelijke Groet
    Walter Hebing.

    1. Beste Walter,
      Een aantal van je lange stukken intussen gelezen hebbend, zou ik me goed kunnen voorstellen dat je daarmee een eigen weblog begint, bijvoorbeeld onder de titel ‘Het biechtende Woord’. Alles op zijn goede en eigen plek, dat is waarschijnlijk helemaal geen gek idee.

  5. Haike, de verhalen van Walter hebben meestal inderdaad niet veel met de citaten te maken, maar dat vind ik niet erg. Het zou echter inderdaad geen gek idee zijn als Walter een eigen weblog begint. Mooie titel overigens, Michel: ‘Het biechtende woord.’

      1. Haike, ja die ontgaat mij ook, maar ik zie het zo dat Walter gewoon zin heeft om wat te schrijven. Eigenlijk zijn het nogal warrige verhalen, maar ik vind het soms ook wel vermakelijk, omdat er vaak geen touw aan vast te knopen is. Sorry Walter, niet verkeerd bedoeld.

  6. Walter Hebing

    Beste mensen ik heb dit artikel geschreven naar aanleiding van Steiners citaat. Namelijk:Op geen ander gebied kunnen we zo goed en zo natuurlijk de broederlijke relaties onder de mensen ontwikkelen als juist in de economie. Juist omdat we een aantal instellingen rondom de economie opgericht hebben is het geen louter dierlijke economie.
    In deze eeuw vallen deze instellingen bij bosjes door de mand, omdat ze aan hun eigen economisch belang denken in plaats van aan het algemeen belang te dienen, Zie het Bankwezen, het Staatswezen, het verzekeringswezen, enz. Ik kan er bepaald geen broederschap in ontdekken
    Mij is geleerd tijd is geld, nou als kind vond ik de school al een rover van mijn tijd, daarbij kwam nog de kerk, enz. Het hield mij weg uit de bossen en de duinen rond mijn geboorte dorp. In die zin vond ik het prachtig uit de mond van mijn buurjongen te horen, dat hij als vrijwilliger van de scouting, wel acht kinderen van ouders zomaar voor een week kon meekrijgen, maar een auto van een van de ouders lenen, was teveel gevraagd. Hij begreep het niet: Kinderen zijn toch het kostbaarste op aarde.
    Ik zie de auto als rover van zowel de fysieke als de psychische ruimte van ’n kind op aarde. Als kind kon ik vrijuit op straat spelen, probeer dit nu maar eens als kind! De auto neemt letterlijk de fysieke van een kind in beslag, wel een garage maar geen speelkamer in huizen, wel ruimte voor parkeerplekken, maar geen ruimte voor veilige speelplekken voor kinderen. In mijn jeugd kon ik overal in een straal van vijftien kilometer lopen. Mijn kinderen moest ik al meteen leren, als ze onze tuin verlieten op te passen voor auto’s, die konden je verminken, zelfs doden.
    Ik heb met mijn reactie geprobeerd, het een en ander op een rijtje te krijgen, binnen Anthroposofische begrippen.
    Steiner zelf zegt hierover dat jonge overleden zielen een bijdrage leveren aan het cultiveren van de Arhimaanse krachten in de Geesteswereld, ik had graag wat vrijer met mijn kinderen op aarde willen vertoeven. De politie jaagd je van de straat af, de boswachter het bos uit, enz. enz. Je mag alleen wat, op de daarvoor bestemde plekken. Ik kan me niet voorstellen dat dat, de broederschap tussen mensen versterkt.
    Ik voel me langzaam maar zeker in een soort Brave New World gedreven worden, zelfs op deze website. Hou je maar netjes aan onze code’s dan leggen we je geen duimbreed in de weg, ik zou graag willen dat ik direkt met Steiner onder vier ogen kon communiceren, want schouwen omvat alles wat zich in en buiten het Heelal bevindt.
    Steiner zegt zelf dat de mens, alleen op aarde enige ervaringen met het Geestelijk Leven kan opdoen, na de dood is hij overgeleverd aan krachten met beperkte bevoegdheden, oftewel hogere of lagere. En precies daar raakt hij mijn Ziel, ik voel me op aarde thuis en wil ontdekken waarom er velen zich er niet thuisvoelen. Welke Geest waart er over de aarde? In Steiners tijdsgewricht waren er nog geen Multi-Nationels, heel Eindhoven stond in dienst van Philips, Eindhoven heeft zich gelukkig herstelt van het vertrek van de productiehallen van Phillips, zoanders is het in Detroit, na vertrek van de autoindustrie.
    Ik wil me naar Steiners Geest toe schrijven, ik heb al eerder geschreven, dat Steiner me ontslaat van de verantwoordelijkheid, om de zin van mijn bestaan te gaan ontdekken. Immers alles op aarde moet je overlaten aan de hogere Geesten. vanuit die hogere sferen wordt de aarde begeleidt in haar verdere evolutie. Ik kan deze mening niet met hem delen, de aarde is voor mij tastbaar, voelbaar, ruikbaar, proefbaar, zichtbaar, ontdekkingsbaar! Daarnaast hebben we nog de droom- en de denkbare aarde. Ons droomhuisje en onze atoombom! Daartussen zit economie, ik kan me niet voorstellen dat dat gegeven broederschap teweeg brengt. Mijn Ziel stelt zich bescheiden op en raadpleegt mijn geweten, mijn hart gaat dan op onderzoek uit. Zo lag ik ooit in de Sacrofaag van Cheops en luidde de klokken van de Notre-Dame, wat “natuurlijk” ten strengste verboden was, mijns inziens de dozen van Pandorra, waarmee men de bevolking voor gek houdt.
    Steiner heeft een landbouwconcept ontwikkeld, waarmee mijn zwager aan de slag is gegaan, onbehandelde mais zaadjes in de aarde zaaien, de kraaien waren er gek op, onkruid weren via schoffelen, horens op koeien te laten groeien, de horens met een preparaat vullen, begraven en dan verdunnen en over het land uitspreiden, enz. Ik heb het allemaal meegemaakt. Voor dag en dauw de kraaien weghouden van het te ontkiemen zaad, wanneer het gewas opgroeide maanden lang onkruid wieden en koeien beschermen tegen hun eigen soortgenoten. Want met hun horens prikte ze elkander vaak lek.
    Met andere woorden: Al die uren die ik vrijwillig op de boerderij van mijn zwager heb door gebracht, om hem mee te helpen van de reguliere veeteeld over te schakelen naar het Biodynamisch gebeuren op de boerderij, zijn in geen verhouding tot het lezen van mijn ellenlange teksten.
    Bij de ochtendstond waken over tien hectare grond, tien hectare grond vrijwaren van onkruid, om het gewenste gewas op te laten groeien, enz. En al de zin en onzin van de biologisch/dynamische veeteeld te moeten aanhoren, zelfs een Anthroposofisch geschoolde schouwer heb ik bezig gezien op de boerderij. Hij kwam de de zielen van de oorlogsslachteroffers verjagen van de boerderij, want die brachten schade toe aan het vee. Waar moeten ze dan heen dacht ik nog!
    Ik vind dat je geen enkele leermeester op aarde groter kan maken dan hij is en zeker niet als wat hij was! Ik heb bedenkingen bij al onze leermeesters, immers ze luisterde en luisteren niet naar de bodem van ons menselijk bestaan! Flappie het konijn, van Joep van het Hek, illusteert dat gegeven heel kort en bondig.
    Waar het hart voor het leven op aarde klopt, is het in orde. Maar waar de ziel der mens aangesproken om zijn hart te verpanden aan duistere gebieden ben ik op mijn hoede! Ik heb vijfentwinig jaar in het bedrijfsleven en vijfentwintig jaar met hart en ziel in het onderwijs gewerkt. Mijn hart heeft er veel onder geleden en lijdt nog steeds, ik dacht op deze site iets van mijn ervaringen van het leven op aarde kwijt te kunnen, maar ook hier lijkt het wel een kring van eigenheimers.
    Ridzerd Martinus heeft me weerhouden om mijn rug te doen keren naar deze site.
    In wezen ben ik nu ook aan biechten, want ik dacht mensen tegenover me te hebben, die durven te biechten uit hun leven via het gedachtegoed van de Grote Rudolf Steiner, maar het lijkt wel of men zich verschuilt achter zijn gedachte goed. De enige die ik bij de tijd op deze site ervaar is Mien. Jammer dat ze zo kort van stof is. Blijkbaar heeft ze iets meer van het leven begrepen en dat is toch waar Steiner op doelt, hoe meer je van het leven op aarde begrijpt op bovenzinnelijke wijze, hoe meer je opstijgt in bovenaardse sferen. Ik ervaar dat als een paradox in mijn leven, zowel als Katholiek, als Heiden. Broederschap gaat via het woord, zusterschap via het leven.
    Ik kreeg een hoop commentaar over de inbreuk die Steiner deed in het gemeenschaps leven van zijn hospita. Blijkbaar mijn inzending over mjn ouders niet goed gelezen.
    Mijn inziens is de economie erop uit om de band tussen vrouw en kind te verkaptisaliseren, Steiner spreekt mijns inziens geen woord hierover, waar blijft het zusterschap?
    Mien zeg er wat over!
    Vriendelijke groet
    Walter.

    1. Mien

      Ook een fiets kan je verminken, Walter. Dank voor je mail.
      Ik zal je iets vertellen: ik had ooit een buurman, charmant goed gekleed etc, die als het alledaagse gesprek ff wat verder ging,over aardstralen Ufo,s begon. Eerst dacht ik, nou joh weer eens een ander verhaal en luisterde aandachtig, maar na de zoveelste uitleg hoe de wereld door Ufo,s bestuurd werd werd ik het zat en begon m te ontwijken .
      Volgens mij weet jij meer van Steiner dan ik, wat ik waardevol van hem vind is dat hij actie ondernam op allerlei practische werkvlakken en dat ook voor elkaar kreeg met vallen en opstaan, dus kijk maar uit voor de fiets. Mien

    2. Mien

      Nog even Walter, biografieen lezen vind ik spannend en verhelderend maar het interesseert mij geen fuck met wie Rudolf het gedaan heeft. Mien

    3. Haike

      Walther schreef: ” Ik kreeg een hoop commentaar over de inbreuk die Steiner deed in het gemeenschaps leven van zijn hospita. Blijkbaar mijn inzending over mjn ouders niet goed gelezen.”

      Walter,

      Over goed lezen gesproken….. Ik geloof niet dat ik commentaar heb gegeven over wat je schreef over Steiner en de inbreuk die hij maakt op een gezinsleven. Ik stelde er een vraag over. Vragen stellen of commentaar ergens op hebben, lijkt me niet hetzelfde.

      En ja; ik ken de mogelijkheid om in een vragende vorm ergens commentaar op te leveren.

      Net zo goed als jij de mogelijkheid kent de vraag maar niet te beantwoorden en er nu op een indirecte manier op terug te komen, dat ervaar ik eerder als iemand van achter een mes in zijn rug steken, dan oprechte communicatie met iemand te hebben.

      Het kan best zijn dat je het bij het rechte eind hebt en het klopt wat je daar over Steiner beweert, maar dan moet het ook niet zo moeilijk zijn om de bron waar die informatie oorspronkelijk vandaan komt te noemen.
      En anders blijft het een losse, loze bewering.

  7. Walter Hebing

    Zoals ik al eerder medegedeeld heb, ben ik een doener geen denker. Nu ik vrijgesteld(gepensioeneerd) ben, heb ik meer tijd om na te denken wat ik de zin was van wat ik ooit heb gedaan en nog doe. Ik vind de keuze van Ridzerd voor dit citaat van Steiner voortreffelijk. Het past geheel in mijn zienswijze. Ingewijd door mijn moeder in het vrome leven, opgegroeid in de de natuurlijke omgeving, weggeleid door mijn studie op de HBS, teruggekeerd op de basis van mijn bestaan als autosloper heb ik twaalf ambachten en dertien ongelukken begaan en ben ik na twintig jaar beland in een sociale academie, ik had nog nooit zo’n A-sociale bende meegemaakt. Via het opbouwwerk belandde ik in het vormingswerk, als doener kon ik destijds zowat alle basisambachten aanschouwelijk maken, voor de randgroepjongeren, ik bouwde met hun zelfs zenders. toen kwam de computer, technies gezien kon ik dat gegeven wel bijbenen. Maar qua programmeren niet meer, basic nog enigzins, maar de overige machine programeer talen niet meer, ook de techniek ontglipte mij. Een auto bestond vroeger uit zowel alle basis technieken, maar elektronica voert nu haar bewind over de auto. En niet alleen over de auto maar zowel alles wat we aan techniek aanschaffen. Techneuten zijn heersers over onze bewegingsvrijheid, zowel psychies als fysiek.
    Ik heb de afgelopen avond, naar aanleiding van een link in een van mijn reacties, het een en ander gelezen over De wetenschap van de geheimen der ziel. Een prachtige uiteenzetting van Steiner over ons lichaam en ziel, ik ga volledig met hem mee. Ik ken het gevoel van mensen die het ik ervaren als één met God en ik weet dat ze dit heel oprecht uitten.
    Ik herken dit tafereel; ook uit mijn jaren als respectievelijk: vormingswerker, meester, leraar, docent en tenslotte als coach. In elk kind woont God, stelt Steiner, helemaal mee eens, dan verlaat hij mij en keert terug met de Boedhi. Heerser van het leven. Wat een omweg! Ben ik daarvoor bijna zeventig jaar op aarde? Het Astrale leven beheert door ’n Boedhist! Wat een arrogantie spreekt hier uit. Ik hoop dat mijn dochter die al drie jaar in India verkeert en mijn vrouw die er nu voor drie weken is, tot een andere gedachte komen.
    Het Leven is niet onder Woorden te knechten, immers het Leven is het Woord zelvers! Een gegeven Woord is Goddelijk, zelfs Steiners woord aan een vrouw gegeven, met mijn opmerking: Steiner maakte inbreuk op een gemeenschap, wat aanleiding tot roddelen gaf, wilde ik alleen maar aangeven, dat een gemeenschap zo reageert, als een vreemde zich zomaar settelt bij een weduwe Anna. Wat onder dat dak gebeurd, maakt me niet uit! Roddels grijpen hun kans! Echter wat later geschiedt wat men al bevroedde, Steiner trouwt met haar in Berlijn! Het huwelijk liep op de klippen en Steiner trouwde in het geheim met Marie.
    Als deelnemer aan het Leven op aarde, kan ik dergelijke levenshoudingen, niet in mijn geweten herbergen.
    Het ik is Goddelijk zolang het zich aan het Woord houd! Immers In den beginne was er het Woord en het woord was bij God. Het woord was God en is vleesgeworden, het vleesgeworden woord kan nooit met God samenvallen, tenzij al het vlees samen optrekt naar God! Steiner bewandelt mijns inziens een omweg, met alle gevaren van dien.
    Ik zeg weleens: Met een kind aan de hand, komt men door het ganze land!
    Vriendelijke groet
    Walter Hebing.
    Ps. Ik heb nog niet eens gesproken over mijn ervaringen als leraar van randgroepjongeren.

Geef een reactie

Vul je gegevens in of klik op een icoon om in te loggen.

WordPress.com logo

Je reageert onder je WordPress.com account. Log uit /  Bijwerken )

Facebook foto

Je reageert onder je Facebook account. Log uit /  Bijwerken )

Verbinden met %s